Dünyayı şaşırtan Osmanlı robotu

Sultan 2. Abdülhamid’in Japonya’ya 1889 yılında robot hediye ettiği ortaya çıktı.

İnsan
şeklinde tasarlanan ve ismi ‘Alamet’ olan robotun özelliği ise sema
edip yarım metre yürüyebilmesi ve her saat başı ezan okuyabilmesi...

Osmanlı’nın
son dönemine damgasını vuran Sultan 2. Abdülhamid Han’ın, günümüzde
teknolojiye öncülük eden Japonya’ya 1889’da robot hediye ettiği
anlaşıldı. İnsan şeklinde tasarlanan ve ismi ‘Alamet’ olan robotun
özelliğinde ise yok yok. Araştırmacı-Yazar Oktan Keleş’in arşivinde yer
alan Alamet’in orijinal fotoğrafları Yıldız Sarayı yangınında zarar
görmüş. Ancak fotoğrafın kalan parçaları bile 120 yıl sonra ilk kez
gündeme gelen bu ilginç olayı anlatmaya yetecek cinsten.

GONG YERİNE EZAN SESİ

Sultan
Abdülhamid’in çağdaşı olan Japon İmparatoru Meji’nin yeğeni Prens
Komatsu’nun, gemiyle İstanbul’a gelişi ve Sultan’a çeşitli hediyeler
getirmesiyle başlıyor bu ilginç tarihi olay. Sarayda ağırlanan prensin
ardından 1889’da İstanbul’a özel elçiler gönderen Japon İmparatoru,
Sultan Abdülhamid’e Japonya’nın en büyük alameti olan, Büyük Krizantem
Nişanı’nın da içinde bulunduğu çeşitli hediyelerle beraber bir mektup
yollar. Japon İmparatoru mektubunda Abdülhamid Han’dan, İslâm dini,
ilim ve teknolojik gelişmeler, vakıflar, hayır kurumları gibi konularda
Japonca veya Fransızca bilgiler gönderilmesini rica eder.

Abdülhamid
Han, saat mekaniğini çok iyi bilen ve aynı zamanda Yeni Kapı
Mevlihânesi saat sanatkârı Musa Dede’den daha önce hiç yapılmamış, eşi
benzeri olmayan, teknolojik bir saat yapmasını ister. Derviş Dede bir
fikir ortaya atar ve "Bu saat Semâzen şeklinde olsun. Her saat başı
kollarını açıp semâ etsin ve gong çalsın" der. Sultan Abdülhamid Han
projeyi inceledikten sonra, gong yerine robotun her saat başı ezan
okumasını ister. Oktan Keleş, robotun yapımından kısa bir süre önce
icat edilen gramafon sayesinde ses kaydı alınabildiğini söyledi.

ALAMET ARADA KAYNADI

Ertuğrul
Firkateyni’yle Japonya’ya gönderilen Alamet’in şimdiye kadar
duyulmamasının belgelerdeki eşanlamlı ifadelerden kaynaklandığını
belirten Keleş, “Tarihi kayıtlarda ‘Osmanlı nişanları, hediyelerle
beraber Japon İmparatoru’na takdim edilmiştir" şeklinde geçiyor.
Osmanlıca nişan kelimesiyle ve robotun ismi olan ‘Alametí kelimesinin
eş anlamı olduğu için robot olan Alamet adeta araya kaynamış" diyor.

Sultan
Abdülhamid Han asrın teknoloji harikası bu eseri, Ertuğrul Firkateyni
vasıtasıyla yazılmış özel bir mektup, hediyeler ve nişanlar ile beraber
Japon İmparatoru’na göndermişti. Firkateyn dönüş yolunda 450
mürettebatıyla birlikte batmıştı.

120 YIL ÖNCEKİ BULUŞ

Keleş
yapılan robotun özelliklerini şu şekilde sıraladı: “Semâzen şeklinde,
normal bir insan boyuna yakın, saatli bir robot. Kaideye oturtulmuş
gövdesi; saat başı semâ ediyor, bu esnada kollarını açıyor, gümüş
levhalardan yapılmış etekleri açılıyor ve aynı anda ezan okuyor. Tüm
bunları yaparken yarım metre yürüyor, hem dönüyor ve ezan bitince de
tekrar yarım metre geri giderek yerine dönüyor; kollarını ve eteklerini
indiriyor. Robotun tamamı gümüş ve altın kaplamadan yapılmıştı. Robotun
arka kısmında kurma yeri mevcuttu ve yedi günde bir kuruluyordu."